การดูแลลูกน้อยวัย 6-12 เดือน โภชนาการ การนอน และสุขภาพที่พ่อแม่ควรรู้

วัย 6 -12 เดือน เป็นช่วงเวลาสำคัญของการเติบโตและพัฒนาการลูกน้อย เพราะเป็นช่วงที่ร่างกาย สมอง และทักษะการเคลื่อนไหวของลูกพัฒนาอย่างรวดเร็ว การดูแลลูกน้อยวัย 6-12 เดือนที่เหมาะสมตั้งแต่โภชนาการ การนอนหลับ และสุขภาพทั่วไป จึงเป็นสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ต้องให้ความใส่ใจ ในช่วงนี้ ลูกน้อยเริ่มรับ อาหารเสริมควบคู่กับนมแม่ เริ่มฝึกทักษะการเคลื่อนไหว รวมถึงมีความต้องการการดูแลด้านสุขอนามัยและสุขภาพที่เหมาะสม การให้ความรัก ความอบอุ่น และการติดตามพัฒนาการอย่างใกล้ชิด จะช่วยสร้างรากฐานที่มั่นคงให้ลูกเติบโตอย่างแข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจ

การดูแลลูกน้อยวัย 6-12 เดือนด้านโภชนาการ

แนะนำให้นมแม่อย่างต่อเนื่องร่วมกับการให้อาหารเสริมตามวัย ได้แก่

• ช่วง 6-8 เดือน ให้กินนม 6-8oz. 3-5 มื้อ และอาหารเสริมวันละ 1 มื้อ
• ช่วง 8-10 เดือน ให้กินนม 7-8oz. 3-4 มื้อ และอาหารเสริมวันละ 2 มื้อ
• ช่วง 10-12 เดือน ให้กินนม 7-8oz. 3-4 มื้อ และอาหารเสริมวันละ 3 มื้อ

โดยการเริ่มอาหารเสริม เริ่มที่อายุ 6 เดือน เมื่อลูกคอตั้งตรงมั่นคง นั่งได้เมื่อมีที่พยุง โดยลักษณะอาหาร เริ่มจากบดละเอียด ค่อย ๆ เพิ่มความหยาบตามวัย เพื่อฝึกการเคี้ยวและกลืน ควรมีทั้งข้าว เนื้อสัตว์ และผักที่นิ่ม

หลักการให้อาหาร

• เริ่มอาหารใหม่ทีละชนิด เว้น 2-3 วัน เพื่อตรวจสอบการแพ้
• หากลูกไม่ยอมกิน ควรลองซ้ำอีก ไม่บังคับ อาจต้องลองถึง 10-15 ครั้งกว่าจะยอมรับ
• มื้ออาหารควรห่างจากมื้อนม 2-3 ชั่วโมง และใช้เวลามื้อไม่เกิน 30 นาที

สิ่งที่ควรระวัง

• ไม่ให้ดื่มน้ำผลไม้เกิน 2-4 ออนซ์/วัน และหลีกเลี่ยงน้ำหวาน-น้ำอัดลม
• ให้นั่งกินอาหารบนเก้าอี้เด็ก โดยปล่อยให้ใช้มือหยิบอาหารเองบ้าง เพื่อเรียนรู้การกิน
• ฝึกดื่มจากแก้วน้ำเล็กทีละน้อย
• รักษาความสะอาดมือ ภาชนะ และอุปกรณ์ปรุงอาหารเสมอ

ตัวอย่างสัดส่วนและปริมาณอาหารต่อมือ ตามวัยเด็ก 6-12 เดือน ดังนี้

• อายุ 6 เดือน รับประทาน 1 มื้อ/วัน ได้แก่ ข้าวบด 3-4 ช้อนโต๊ะ + ไข่แดงสุก ½ ฟอง หรือ เนื้อสัตว์หรือตับบด 1 ช้อนโต๊ะ + ผักบด ½ ช้อนโต๊ะ + น้ำมัน ½ ช้อนชา และผลไม้บด เช่น กล้วย มะละกอ 1-2 ชิ้น
• อายุ 7 เดือน รับประทาน 1 มื้อ/วัน ได้แก่ ข้าวบด 3-4 ช้อนโต๊ะ + ไข่สุก ½ ฟอง หรือ เนื้อสัตว์หรือตับบด 1 ช้อนโต๊ะ + ผักสุกบด 1 ช้อนโต๊ะ + น้ำมัน ½ ช้อนชา และผลไม้สุกนิ่ม 1-2 ชิ้น
• อายุ 8-9 เดือน รับประทาน 2 มื้อ/วัน ได้แก่ ข้าวบดหยาบ 4 ช้อนโต๊ะ + ไข่สุก ½ ฟอง หรือ เนื้อสัตว์หรือตับบด 1 ช้อนโต๊ะ + ผักสุก 1 ช้อนโต๊ะ + น้ำมัน ½ ช้อนชา และผลไม้สุกนิ่ม 2-3 ชิ้น
• อายุ 12 เดือน รับประทาน 3 มื้อ/วัน ได้แก่ ข้าวบดหยาบ 4 ช้อนโต๊ะ + ไข่สุก ½ ฟอง หรือ เนื้อสัตว์หรือตับบด 1 ช้อนโต๊ะ + ผักสุก 1½ ช้อนโต๊ะ + น้ำมัน ½ ช้อนชา และ ผลไม้สุกนิ่ม 3-4 ชิ้น

> กลับสารบัญ

การดูแลลูกน้อยวัย 6-12 เดือนด้านการนอน

• ควรให้ลูกได้เคลื่อนไหวและเล่นบนพื้นทุกวัน ไม่ควรให้อยู่ในรถเข็น เก้าอี้เด็ก หรือเป้อุ้มนานเกิน 1 ชั่วโมง
• นอนรวม 12-16 ชั่วโมง/วัน นอนกลางวัน 2 ครั้ง และเริ่มนอนกลางคืนยาวขึ้น
• ควรลดนมมื้อดึก และฝึกให้ลูกหลับต่อเอง โดยรอ 5 นาที หากยังร้องจึงปลอบเบา ๆ หลีกเลี่ยงการอุ้ม
• เด็กวัยนี้มักกังวลเมื่อต้องแยกจากพ่อแม่ ควรมีของที่คุ้นเคย เช่น ตุ๊กตาหรือผ้าห่ม
• เล่นและใกล้ชิดลูกในเวลากลางวัน เพื่อสร้างความมั่นใจ
• จัดกิจวัตรก่อนนอนที่สม่ำเสมอ เช่น อาบน้ำ แปรงฟัน อ่านนิทาน
• หลีกเลี่ยงกิจกรรมตื่นเต้นก่อนนอน หากฝันร้ายควรปลอบทันที
• ช่วงป่วยอาจต้องดูแลใกล้ชิด แต่เมื่อหายแล้วควรกลับเข้าสู่กิจวัตรปกติ

> กลับสารบัญ

การดูแลลูกน้อยวัย 6-12 เดือน ด้านสุขภาพช่องปากและฟัน

• เช็ดเหงือกและกระพุ้งแก้มวันละ 2 ครั้งด้วยผ้าสะอาด
• เมื่อฟันซี่แรกขึ้น (หลังอายุ 6 เดือน) ควรแปรงฟันให้ลูกทันที โดยใช้แปรงสีฟันเด็กและยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ ปริมาณเล็กน้อยเท่าเมล็ดข้าวสาร
• แตะปลายขนแปรงพอเปียก แปรงถูไปมาสั้น ๆ ในแนวขวาง แล้วใช้ผ้าสะอาดเช็ดฟองออก
• แปรงฟันทุกวัน เช้าและก่อนนอน หลังแปรงฟันตรวจความสะอาดด้วยหลอดพลาสติกปลายมนขูดเบา ๆ ที่ผิวฟัน หากสะอาดไม่ควรมีคราบออกมา
• พาลูกพบทันตแพทย์ครั้งแรกก่อนอายุ 1 ปี

และสร้างแรงจูงใจให้ลูกแปรงฟัน ได้แก่

• ทำให้การแปรงฟันสนุก เช่น ร้องเพลง เล่านิทาน หรือแปรงพร้อมพ่อแม่
• ชมและให้รางวัลเล็ก ๆ เช่น หอมแก้ม เมื่อลูกยอมแปรงฟัน
• หลีกเลี่ยงการแปรงตอนลูกง่วง เพราะจะไม่ร่วมมือ

> กลับสารบัญ

ความปลอดภัย (Injury prevention)

• เด็กวัยนี้เริ่มคลาน เกาะเดิน หรือยืนได้ เสี่ยงต่อการตกจากเตียง บันได หรือเก้าอี้ ควรจัดบ้านให้ปลอดภัย
• เก็บของมีคม ของร้อน และสารเคมี/ยาล้างบ้านให้พ้นมือ
• ระวังการสำลัก/ติดคอ ไม่ควรให้ของเล่นชิ้นเล็กหรืออาหารชิ้นใหญ่เกินไป

> กลับสารบัญ

การตรวจคัดกรองที่สำคัญในช่วงอายุ 6-12 เดือน

• ตรวจคัดกรองพัฒนาการด้วยเครื่องมือมาตรฐานที่อายุ 9 เดือน
• ประเมินสุขภาพช่องปากโดยทันตแพทย์ อย่างน้อย 1 ครั้งในช่วงอายุ 6-12 เดือน
• ควรตรวจระดับฮีโมโกลบินหรือฮีมาโทคริต เพื่อคัดกรองภาวะซีดเมื่ออายุ 9 เดือน

> กลับสารบัญ

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม

ที่มา

• ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย. (2565). แนวทางการดูแลสุขภาพเด็กไทย (Guideline in Child Health Supervision)
• ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย. คู่มือสำหรับพ่อแม่ เพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านการดูแลและพัฒนาเด็ก ตอน วัยเด็กเล็ก 0-3 ปี

> กลับสารบัญ

การดูแลลูกวัย 6-12 เดือนให้สมวัย ต้องใส่ใจ โภชนาการที่ครบถ้วน การนอนเพียงพอ และ สุขภาพโดยรวม พร้อมทั้งให้ความรักและการกระตุ้นพัฒนาการ การปฏิบัติอย่างถูกวิธีในช่วงวัยนี้ จะช่วยให้ลูกเติบโตแข็งแรง มีร่างกายและจิตใจที่พร้อมเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ในอนาคต